پاياب سازه اي است براي دسترسي آسان افراد به گذرگاه زيرزمين آب قنات و يا عبارتست از كوره اي كه به صورت مورب از سطح زمين به قنات گشوده شده و با پله هايي به كوره اصلي وصل مي گردد. اين حفره با شيب ملايم از سطح زمين به كوره قنات ختم مي شود. توسط پاياب دسترسي مردم به آب قنات در محلات فراهم مي شده است . انواع پاياب شامل پاياب عمومي جهت دسترسي عموم به آب قنات و پاياب خصوصي است كه در منزل اشخاص ايجاد مي شده است . احداث پاياب هاي عمومي در محلات براي دسترسي كسبه و  ديگر مردمان به منظور رفع نيازهاي روزمره از قبيل برداشتن آب شاميدني، تجديد وضو، شستشو و ... و نيز آراميدن در خنكاي فضاي پاياب در كنار آب انجام مي شده است. چون قنات قصبه قبل از شهر گناباد به سطح زمين مي رسد؛ لذا در محلات شهر پايابي بر آن وجود ندارد. پاياب هايي كه در روي اين قنات وجود دارد همه بر اثر فروريختن چاه ها است و در خارج از شهر واقع مي باشد. از آنجا كه كاريز قصبه در يك كيلومتري مظهر به زمين هاي سست كلوت مي رسد، ميله ها و راسته چاه ها در اين ناحيه به شدت آسيب پذير مي شوند و رفته رفته برخي از ميله چاهها شكل پاياب را به خود گرفته اند.